ความหมายของภาวะมีบุตรยาก คือ การที่คู่สมรสไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ ทั้งๆที่มีเพศสัมพันธ์สม่ำเสมอและไม่ได้คุมกำเนิด เป็นเวลาอย่างน้อย 1 ปี
ภาวะมีบุตรยากแบ่งเป็น 2 ชนิด
- ชนิดปฐมภูมิ หมายถึง ไม่เคยตั้งครรภ์มาก่อน
- ชนิดทุติยภูมิ หมายถึง เคยตั้งครรภ์มาก่อน นับรวมการตั้งครรภ์ตามปกติ ท้องนอกมดลูก หรือการแท้ง และหลังจากนั้นไม่สามารถตั้งครรภ์ใหม่ได้
สาเหตุของฝ่ายชาย การสร้างอสุจิผิดปกติ
- ลูกอัณฑะฝ่อ
- ลูกอัณฑะไม่ลงมาในถุงอัณฑะ
- โรคทางระบบต่อมไร้ท่อ
- การอุดตันของท่อน้ำเชื้อ
- การติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์
- ความพิการแต่กำเนิด
- การทำหมัน
- ปัจจัยอื่นๆ ความร้อน ความเครียด
- การมีเพศสัมพันธ์และการหลั่งน้ำเชื้อที่ผิดปกติ เช่น อวัยวะเพศไม่แข็งตัว อสุจิไหลย้อนกลับเข้ากระเพาะปัสสาวะ
สาเหตุของฝ่ายหญิง
- ความผิดปกติของการเจริญของไข่และการตกไข่
- ความผิดปกติของต่อมใต้สมอง
- ความผิดปกติของรังไข่ เช่น ภาวะไข่ไม่ตกเรื้อรัง
- ภาวะรังไข่ล้มเหลวจากการติดเชื้อ รังสี การผ่าตัดหรือ อายุ
- โรคทางต่อมไร้ท่ออื่นๆ
- ความผิดปกติในอุ้งเชิงกรานรวมทั้งท่อนำไข่
- ท่อนำไข่อุดตันจากสาเหตุต่างๆ เช่น การติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ การทำหมัน การผ่าตัด
- ความผิดปกติแต่กำเนิดของอวัยวะสืบพันธุ์
- สาเหตุอื่นๆ เช่น ความเครียด
ขณะที่ฝ่ายหญิงฝ่ายหญิง จำเป็นต้องตรวจร่างกายทั่วไป, การตรวจเลือด, การตรวจภายใน และมะเร็งปากมดลูก, การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูงทางช่องคลอด จะช่วยบอกความผิดปกติ เช่น เนื้องอกมดลูก ถุงน้ำรังไข่ ติ่งเนื้อในโพรงมดลูก, เนื้องอกมดลูก ถุงน้ำรังไข่
การตรวจการตกไข่
การรักษาเบื้องต้น
- รักษาตามสาเหตุ เช่น ถุงน้ำช็อกโกแลต เนื้ออกมดลูกขนาดใหญ่หรือกดเบียด โพรงมดลูก ภาวะไข่ไม่ตกเรื้อรัง
- รักษาสุขภาพทั่วไป
- ไม่เครียด
- ถ้าน้ำหนักตัวมากและประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ ควรลดน้ำหนักประมาณร้อยละ 5 ของน้ำหนักตัว
อย่างไรก็ตามกรณีที่ไดัรับการรักษาด้วยยาหรือการผ่าตัดแล้ว ยังไม่สามารถมีบุตรเองได้ เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์จะเป็นขั้นตอนต่อไป
