สำหรับผู้ที่สูญเสียการได้ยิน ไม่ว่าจะเป็นแต่กำเนิดหรือเกิดขึ้นในภายหลัง หากสามารถทำให้คนที่สูญเสียการได้ยินเหล่านี้กลับมาได้ยินเสียงอีกครั้ง อาจเรียกได้ว่าเป็นการเปลี่ยนชีวิตใหม่เลยทีเดียว
การผ่าตัดประสาทหูเทียม (cochlear implant) เป็นทางเลือกการรักษาที่น่าสนใจในปัจจุบัน ยิ่งในเด็กเล็กที่หูหนวกแต่กำเนิดแล้ว การได้รับการผ่าตัดประสาทหูเทียมตั้งแต่เด็ก ๆ อาจเป็นทางเลือกที่ทำให้สามารถได้ยิน ได้เติบโต ได้เรียนรู้ เข้าสังคม พูดคุย และสื่อสารได้ไม่ต่างจากเด็กทั่วไป
ปัจจุบันการผ่าตัดประสาทหูเทียมเป็นการผ่าตัดที่มีความปลอดภัยสูง ความเสี่ยงน้อย จึงเป็นทางเลือกที่น่าสนใจสำหรับผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับการได้ยิน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเด็กเล็กวัยก่อนอนุบาล หากตรวจพบความผิดปกติทางการได้ยินได้แต่เนิ่น ๆ และเข้ารับการผ่าตัดฝังประสาทหูเทียมได้ตั้งแต่อายุน้อย ๆ จะยิ่งเพิ่มโอกาสที่จะมีพัฒนาการการใช้ภาษาที่เทียบเท่าเด็กปกติ ยิ่งระยะเวลาที่หูหนวกสั้นลงเท่าใด ก็ยิ่งได้รับประโยชน์จากการรักษามากขึ้น
ประสาทหูเทียม (cochlear implant) คืออะไร?
ประสาทหูเทียม (cochlear implant) เป็นเครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์ที่ช่วยให้การได้ยินดีขึ้นโดยทำหน้าที่ทดแทนหูชั้นใน (cochlear) บางคนอาจสับสนว่าประสาทหูเทียมคือเครื่องช่วยฟัง จริง ๆ แล้วประสาทหูเทียมไม่ใช่เครื่องช่วยฟัง เนื่องจากเครื่องช่วยฟังจะช่วยให้ได้ยินชัดเจนขึ้นโดยการขยายเสียงให้ดังขึ้นโดยไม่ได้ทำหน้าที่ทดแทนหูชั้นใน
ประสาทหูเทียม ช่วยให้ได้ยินได้อย่างไร?
ในผู้ที่สูญเสียการได้ยินอย่างรุนแรงจากสาเหตุของหูชั้นในไม่ทำงาน ประสาทหูเทียมจะทำหน้าที่ส่งสัญญาณแทนหูชั้นในที่เสียไป โดยการเปลี่ยนเสียงเป็นสัญญาณไฟฟ้าเข้าสู่เส้นประสาทการได้ยิน และส่งไปยังสมอง ทำให้เกิดการรับรู้เสียง
ส่วนประกอบของประสาทหูเทียม มีอะไรบ้าง?
ประสาทหูเทียมประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนภายนอก และ ส่วนภายใน
- ส่วนภายนอก เป็นส่วนที่เกี่ยวอยู่หลังหู ทำหน้าที่ประมวลเสียง เครื่องมือส่วนนี้จะมีไมโครโฟนรับคลื่นเสียง จากนั้นประมวลผลเป็นสัญญาณส่งเข้าส่วนภายใน
- ส่วนภายใน เป็นส่วนที่ฝังอยู่ใต้ผิวหนัง เครื่องมือส่วนนี้จะรับสัญญาณจากส่วนภายนอก และแปลงเป็นไฟฟ้าแล้วส่งผ่านสายอิเล็กโทรดเข้าสู่หูชั้นในเพื่อไปกระตุ้นเส้นประสาทรับการได้ยิน
ใครเหมาะกับการผ่าตัดประสาทหูเทียม?
- เด็กเล็กที่สูญเสียการได้ยินอย่างรุนแรงแต่กำเนิด ควรได้รับการผ่าตัดประสาทหูเทียมในช่วงวัยที่สมองกำลังเรียนรู้ภาษาแรก คือ ช่วงอายุ 1 ถึง 3 ขวบ จะได้ผลการรักษาที่ดีที่สุด และมีพัฒนาการด้านภาษาและสื่อสารได้เทียบเท่าเด็กปกติ และเนื่องจากช่วงเวลาทองของการรักษาอยู่ใน 3 ปีแรกเท่านั้น ดังนั้นการประเมินการได้ยินในเด็กเล็กจึงควรเริ่มทำตั้งแต่เด็กอายุ 3 ถึง 4 เดือน
- ผู้ใหญ่ที่สูญเสียการได้ยินอย่างรุนแรงที่หูชั้นในเสื่อมไม่ทำงานแล้ว และใช้เครื่องช่วยฟังแล้วยังไม่ได้ยิน
- ผู้ที่มีความพร้อมสำหรับการผ่าตัดประสาทหูเทียมและพร้อมเข้ารับการฟื้นฟูสมรรถภาพการได้ยินหลังการผ่าตัด
จะทราบได้อย่างไรว่าบุตรหลานของท่าน มีความบกพร่องทางการได้ยิน?
พ่อแม่หรือญาติผู้ดูแลสามารถเริ่มสังเกตพฤติกรรมการได้ยินของบุตรหลานได้ตั้งแต่ที่ยังเป็นทารก หากมีความบกพร่องทางการได้ยินจะมีลักษณะที่สังเกตได้ ดังต่อไปนี้
ในทารกวัยแบเบาะ มีลักษณะผิดปกติที่สังเกตเห็นได้ ได้แก่
- ไม่สะดุ้งตกใจเวลาเกิดเสียงดังกะทันหัน
- ไม่หันหาเสียงเรียก แม้ว่าอายุครบ 6 เดือนแล้ว
- ไม่เรียก “แม่” “พ่อ” “ม้า” “ป๊า” หรือพูดคำโดดใด ๆ แม้จะอายุครบหนึ่งขวบแล้ว
- เด็กจะหันหน้ามาหาเฉพาะเมื่อเด็กมองเห็นผู้เรียก แต่หากมองไม่เห็นผู้ถูกเรียกจะไม่หันมอง
- เหมือนจะได้ยินเสียงเพียงบางเสียงเท่านั้น
ในเด็กเล็ก มีลักษณะผิดปกติที่สังเกตเห็นได้ ได้แก่
- เริ่มพูดได้ช้า
- พูดไม่ชัด
- ไม่ทำตามคำสั่ง อาจดูเหมือนไม่สนใจหรือไม่มีสมาธิหรือทำหูทวนลม
- พูดว่า “ฮะ?” หรือ “อะไรนะ?” บ่อย ๆ
- เปิดเสียงทีวี ยูทูป หรือเกมดังมาก ๆ
หากพบว่ามีลักษณะผิดปกติเหล่านี้ ควรรีบปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง และเข้ารับการตรวจประเมินการได้ยินกับผู้เชี่ยวชาญ เพราะการได้รับการวินิฉัยที่รวดเร็ว จะนำไปสู่การรักษาและการฟื้นฟูการได้ยินที่ดีกว่า
การผ่าตัดประสาทหูเทียม (cochlear implant surgery)
บริเวณที่จะทำการผ่าตัดประสาทหูเทียม คือ บริเวณศีรษะส่วนหลังใบหู เนื่องจากประสาทหูเทียมมีทั้งส่วนภายนอกและส่วนภายใน จึงต้องมีการผ่าตัดเพื่อวางอุปกรณ์ส่วนภายในลงไปใต้ผิวหนังบนกระดูกมาสตอยด์ (กระดูกบริเวณหลังใบหู) และเจาะร้อยสายอิเล็กโทรดใส่เข้าไปในหูชั้นใน และเนื่องจากเป็นการผ่าตัดในอวัยวะที่สำคัญและละเอียดอ่อน ก่อนที่จะได้รับการผ่าตัดจึงจำเป็นที่จะต้องทำ CT scan ตรวจผลเลือด ตรวจร่างกาย ประเมินการได้ยิน และประเมินพัฒนาการและสติปัญญาในกรณีเด็กเล็ก
ผลการรักษาหลังผ่าตัดประสาทหูเทียม
หลังการผ่าตัดจะใช้เวลาพักฟื้นประมาณ 3-4 สัปดาห์ จึงจะเริ่มเปิดการใช้งานประสาทหูเทียมได้เนื่องจากการได้ยินด้วยประสาทหูเทียมจะไม่เหมือนการได้ยินทั่วไป ผู้ได้รับการผ่าตัดประสาทหูเทียมจึงจำเป็นต้องมีการเรียนรู้และฝึกฝนเพื่อฟื้นฟูสมรรถภาพการได้ยิน เพื่อให้สามารถฟังเข้าใจและสื่อสารได้
ผลการรักษาจะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ซึ่งขึ้นกับปัจจัยที่ส่งผลหลาย ๆ อย่าง เช่น ในเด็กที่หูหนวกแต่กำเนิด ผลการรักษาจะได้ผลดีที่สุดเมื่อได้รับการผ่าตัดประสาทหูเทียมตั้งแต่อายุน้อย ๆ ส่วนในผู้ใหญ่ที่สูญเสียการได้ยิน ยิ่งมีระยะเวลาที่สูญเสียการได้ยินสั้น ยิ่งให้ผลการรักษาที่ดี นอกจากนี้การร่วมมือกันของบุคคลในครอบครัวในการฝึกฝนและฟื้นฟูสมรรถภาพการได้ยินก็มีผลต่อการรักษาเป็นอย่างมาก
หลังผ่าตัดประสาทหูเทียม ต้องดูแลและระมัดระวังอย่างไรบ้าง?
ส่วนของประสาทหูเทียมที่ต้องได้รับการดูแล คือ ส่วนภายนอก อุปกรณ์ส่วนนี้ส่วนใหญ่จะไม่กันน้ำ จึงต้องระมัดระวังไม่ให้เปียกหรือชื้น การทำความสะอาดสามารถทำได้โดยการเช็ดด้วยผ้าแห้ง เพื่อกำจัดฝุ่นและเศษสิ่งสกปรก และขณะจัดแต่งทรงผมควรครอบอุปกรณ์เพื่อป้องกันไม่ให้อุปกรณ์โดนสเปรย์ สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ ทั้งนี้ผู้ใช้ควรใส่ประสาทหูเทียมตลอดเวลาที่ตื่นนอน เพื่อให้เกิดความคุ้นชินและสามารถรับรู้เสียงที่แตกต่างกันออกไปได้ และยังจะช่วยให้ผู้ใช้บอกได้ว่าเสียงที่ได้ยินเบาลงหรือมีคุณภาพเสียงแย่ลง ซึ่งจะทำให้ประเมินระยะเวลาการบำรุงรักษาได้อย่างเหมาะสม
ในประเทศไทยซึ่งเป็นประเทศที่มีอากาศร้อนชื้น เหงื่อและความชื้นอาจทำให้ต้องเปลี่ยนตัวหุ้มไมโครโฟนบ่อยครั้ง เพื่อให้ประสาทหูเทียมยังคงคุณภาพเสียงที่ดี และในส่วนประมวลเสียงของอุปกรณ์อาจต้องมีการเปลี่ยนแบตเตอรี่เมื่อครบอายุการใช้งาน
สรุป
ภาวะความบกพร่องทางการได้ยินในรายที่เป็นแต่กำเนิด หากพ่อแม่หรือผู้ปกครองสามารถสังเกตเห็นความผิดปกติได้เร็วและรีบเข้ารับการรักษา จะทำให้เด็กสามารถได้ยินเสียงและมีพัฒนาการการเรียนรู้และการสื่อสารที่ใกล้เคียงกับเด็กปกติ ดังนั้นพ่อแม่ผู้ปกครองควรหมั่นสังเกตลักษณะผิดปกติที่สงสัยว่าเด็กจะมีปัญหาด้านการได้ยินตั้งแต่วัยแบเบาะ หากพบความผิดปกติ การเข้ารับการรักษาภายใน 3 ขวบปีแรก จะให้ผลลัพธ์การรักษาที่ดีที่สุด
ในวัยผู้ใหญ่ หากมีปัญหาการได้ยินแบบรุนแรง และใช้เครื่องช่วยฟังแล้วแต่ยังคงไม่ได้ยิน การรักษาโดยการฝังประสาทหูเทียมนับว่าเป็นทางเลือกหนึ่ง ซึ่งผลการรักษาขึ้นอยู่กับระยะเวลาที่สูญเสียการได้ยิน ยิ่งระยะเวลาที่สูญเสียการได้ยินสั้นก็ยิ่งให้ผลการรักษาที่ดี
